2. Ödül, 7 İklim 7 Bölge Ulusal Mimari Proje Yarışması (Akdeniz Bölgesi)

1. Konut Çevresinin Önerilen Tasarımdaki Anlamı

Konut çevresi, bir barınma mekanı ve iÅŸlevsel özelliklerinin ötesinde yaÅŸamın büyük bir bölümünü elinde tutan iÅŸ dışı zamanın anlam alanıdır. Ä°ÅŸ ve çalışma, bireyler için yaÅŸamlarını sürdürmenin zorunlu koÅŸulu iken yaÅŸam çevresi ve bireysel zaman bireylerin gönüllü ve iradi kararlarına kalmaktadır. Konut çevrelerinin seçenekler sunmaması, iradi olmayan barınma mekanlarına dönüÅŸmesi yaÅŸamı zorlaÅŸtırmakta, insanların hayatla kurduÄŸu anlam iliÅŸkisini içinden çıkılmaz hale getirmektedir. Bireylerin tek baÅŸlarına ya da yakın çevreleri ile yaÅŸamı zenginleÅŸtirmeleri, anılar bırakmaları, dayanışmaları genellikle iradi tercihleri ile oluÅŸturdukları çevrelerde gerçekleÅŸebilmektedir. Bu anmalıyla konut, insanın kendine uygun, seçebilme özgürlüÄŸü olan bir yaÅŸam çevresi olarak tasarlanılacak bir deÄŸer alanı olarak görülmektedir. Mekanın rengi, ritmi, dokusu, duygusu ve iÅŸlevi ile oluÅŸan kimliÄŸi kullanıcısı olan bireylerin yüklediÄŸi anlamlardan bağımsız ve soyut bir kavram deÄŸildir. DiÄŸer yandan bireylerin yaÅŸama biçim verebilme özgürlükleri mekanla iliÅŸki kurabilme ve iliÅŸkilerinde mekanın bir aracıya dönüÅŸmesi, bir konut çevresinin kimliÄŸini ve özgünlüÄŸünü oluÅŸturmaktadır. Tasarımda konuta aşırı anlam yüklemeden, diÄŸer yandan mekanı mekanik bir üretimle sınırlamadan bir denge yakalanmaya çalışılmıştır. Burada yaÅŸama dair kavrayışla ilgili öznel yaklaşım, ihtiyaca, coÄŸrafyaya, malzemeye, programa dayalı nesnel yaklaşımla dengeli biçimde tasarıma yansıtılmaya çalışılmıştır.

2. Tasarıma Yönelik Veriler

Tasarım yaklaşımında esas alınan en önemli etken Akdeniz Bölgesi''''nin iklimidir. Tasarımın birinci aÅŸamasında Akdeniz Bölgesi geleneksel konut tipolojisi araÅŸtırılmış, mekan oluÅŸumunu belirleyen ögeler tespit edilmiÅŸtir. Ä°kinci aÅŸamada sürdürülebilir mimarlık ilkeleri araÅŸtırılmış ve tasarımda esas alınmıştır. Üçüncü aÅŸamada iklime ve coÄŸrafyaya duyarlı, doÄŸal verileri dikkate alan çaÄŸdaÅŸ bir konut çevresi için iÅŸlevsel bir ÅŸema geliÅŸtirilmeye çalışılmıştır. Dördüncü aÅŸamada program yorumlanarak günümüz ihtiyaçlarına uygun konut ölçekleri ve tipleri belirlenmiÅŸtir. Bununla birlikte eÄŸitim mekanları ve sosyal mekanların bütünleÅŸmesi saÄŸlanmaya çalışılmıştır. Son aÅŸamada ise mekan oranları, ölçeÄŸi, üçüncü boyutta dizilim, kapalı ve açık mekan dengesi, silüet ve yapı dili oluÅŸturulmuÅŸtur. Tasarımda konut çevresi ve eÄŸitim mekanlarının sürdürülebilirlik ilkelerine uygun tasarlanması gerektiÄŸi düÅŸünülmektedir.

Tasarım önerisi için öncelikle geleneksel Akdeniz konut yerleÅŸimleri incelenmiÅŸ ve incelenen dokularda iklimin ve üretim-yaÅŸam iliÅŸkisinin önemli bir etken olduÄŸu tespit edilmiÅŸtir. Günümüzde ise konut çevresi bir üretim mekanı olmaktan çıkmış zihinsel ve fiziksel bir yeniden üretim mekanı olma iÅŸlevi ile sınırlı kalmıştır. Akdeniz bölgesi konut çevrelerinde öne çıkan önemli bir unsur ise yerel kamusallık özellikleridir. Büyük ölçekli ve toplumun tamamına yönelik kamusal alanlar yerine sokak ve avlu ölçeÄŸinde ortak kullanım mekanları hem özel hem de kamusal mekan iÅŸlevleriyle ara mekanlar olarak özgün bir iÅŸlev ve anlama sahiptir. Literatürde yarı-kamusal olarak da tanımlanan bu mekanlar, bir yandan yaÅŸam tarzının diÄŸer yandan sıcak iklimim belirlediÄŸi bir tipolojik ögedir. Ä°klimin olumsuz etkilerini azaltarak serin ve korunaklı ortak mekanlar elde etmek amacıyla oluÅŸturulan avlu, dar sokak, pasaj, iç bahçe gibi çeÅŸitli mekanlar dokuda zenginlik, kademelenme ve geçiÅŸler saÄŸlamaktadır. Yaz aylarında aşırı sıcaklara karşı korunma saÄŸlayan gölgeli mekanlar dar sokaklar, merdivenler, kent terasları, ön bahçeler ve avlular bölgenin tipolojik özelliklerini oluÅŸturmaktadır. Konut çevrelerinde mikro mekanlarda bitkiler ve yeÅŸil alan oranı düÅŸük olmakla beraber avlulardaki aÄŸaçlar dokunun önemli bir parçası olarak gölge saÄŸlamakta ve yaÅŸama canlılık katmaktadır. DüÅŸeyde ise güneÅŸ ve rüzgardan yararlanmak, manzaraya hakim olmak için yamaçlarda yerleÅŸim tercih edilmektedir. Yapıların az katlı olması, birbirlerine yakın dizlimi, Akdeniz bölgesi geleneksel konut çevreleri ve yaÅŸam biçimi hakkında bilgi vermektedir.

Proje arazisi bu tipolojiye uygun bir arazi yapısına sahiptir. Arazi yapısı, elde edilmek istenen yatay ve düÅŸey kurguya olanak saÄŸlamaktadır. Ä°klimsel ve kültürel verilerin bir ürünü olan geleneksel dokular tasarımda yeniden yorumlanarak bir yaÅŸam çevresi önerisi hazırlanmıştır. Akdeniz Bölgesi geleneksel konut tipolojisinde 1-2 katlı yapılar, ön veya arka bahçeler, ızgara biçimli dar sokaklar, avlular mekanı oluÅŸturan temel elemanlar olarak görülmektedir. YaÅŸam alanları ve duvarlar dış mekanın, sokağın çeperini tanımlamaktadır. Günümüzde kent yaÅŸamının nüfus yoÄŸunluÄŸu, mekanın bir kaynak olarak kısıtlı olması, üretim süreçleri, ekonomik kaynaklar ve bireylerin bir arada yaÅŸama alışkanlıkları dikkate alındığından yeni tipolojilerin geliÅŸtirilmesi, ya da geleneksel tipolojilerin günümüz koÅŸulları için yeniden yorumlanması gerekmektedir.

3. Mekan Kurgusu

Tasarımın temel kurgusu, birlikte yaÅŸama fikrine, Akdeniz ikliminin verilerine, tarihsel deneyimlerden yararlanma ve günümüz toplumunun ihtiyaçlarına uygunluk ilkesine dayanmaktadır. Bununla birlikte, anlamlı, özgün, kullanıcıların çeÅŸitlilik beklentilerine uygun, yapı ve açık mekanlar bütününde doÄŸayla etkileÅŸim, kentsel ve doÄŸal olanın uzlaÅŸması amaçlanmıştır.

Konut çevresinin insana, iklime ve ekolojiye duyarlı olması ve kültürel yaÅŸamı zenginleÅŸtirme amacını karşılayacak bir mimari kurgu oluÅŸturulmaya ve mekansal denge yakalanmaya çalışılmıştır. Rüzgar, güneÅŸ ve doÄŸa temel etkenler olurken yapıların diziliminde geleneksel mekan kurgusunun çaÄŸdaÅŸ yorumu elde edilmeye çalışılmıştır. Kentsel yaÅŸamda en fazla ihtiyaç duyulan dinlenme, günümüzde yeterince karşılanamamaktadır. Konut yapıları ve çevreleri bireylerin beklentilerini karşılamamakta, anlamlandırılamamakta, çeÅŸitlenmemekte, etkileÅŸime, olanak vermemekte, zihinleri ve bedenleri yormaktadır. Günümüzde en çok ihtiyaç duyulan mekan özelliklerinden biri dinginliktir. Konut çevresinde dingin mekanlar saÄŸlamak için olabildiÄŸince sade ve duraÄŸan bir dil tercih edilmiÅŸtir. Yapı ve çevresinin imgesinin oluÅŸumu, güneÅŸle, rüzgarla, eÄŸimli araziyle ve hepsinden önemlisi insanın insanla barışık yaÅŸaması fikrine dayanmaktadır.