İzmir Kıyı Tasarım Projesi Konak-Alsancak Bölgesi*
İzmir Kıyı Tasarım Projesi kapsamında 3. grup olarak geliştirilen ve Konak-Alsancak bölgelerini içeren tasarım kararları.Konak- Alsancak kıyısının tasarımında başvuracağımız katılımcı tasarım modelinde "yer" olma kimliğini inşa ederek şu an yaşayan durumları fark edilir kılmayı, mevcudu bu yönde iyileştirmeyi ve olanaklarını artırmayı hedefledik. Bunu yaparken de kentin hafızasını kazımak, olanaklı izleri yeniden açığa çıkarmak; bir yandan da olanaklar içinde yeni önerilebilecek fikirlerin "yer"lerini araştırmak ve güçlü olanlarını bir arada görünür kılmak istedik. Tüm bunları yaparken de tasarımdan önce tasarıma veri olacak hayatı düşünüp hayal ettik, katılıma açık tahayyüller oluşturduk.
Alsancak Liman Bölgesi'nden başlayan ve Konak köprülü kavşak bölgesine kadar ele alınan kıyı hattının ait olduğu kent parçasının İzmir bütünündeki kimliğinde iki merkezli üçgen dokusu ve yürünebilir mesafeye sahip olması karakteristik özellikleri olarak öne çıkıyor. Üçgen doku bir uçta kullanıcılarının %65'inin kentin diğer bölgelerinden gelerek gece-gündüz yoğun olarak kullandığı eğlence ve kültür dokusu, diğer uçta tarihi eski liman ve ticari merkezini oluşturan, yaşayan ve Kadifekale'ye kadar uzanan eski kent çekirdeği ve dokusu; bir uçta da ticari ve turistik liman, Enternasyonel Fuar Alanı ve tarihi, ticari merkez üçgeninde denize açılan, güncel eğlence, eğitim, alışveriş ve turistik merkez dokusundan oluşuyor. Tüm bu bölge yürünebilir yaya rotalarına sahip. Yapı adaları ve kentsel dokuların birbirlerine denize açılan akslarla bağlanması bu yaya rotalarını oldukça zenginleştiriyor. Vapur, bisiklet ve kamu taşımacılığının bu aksları beslemesiyle yoğun bir yaya kullanımı olanağının varlığı bu bölgenin yaşantısında oldukça önemli.
Bu iki nitelik, alanın sürekli yaşaması için oldukça değerli kentsel veriler. Buna, kentin yaşayan kent merkezi programları da eklendiğinde, yeni mekân ve programlar önermekten çok, var olanın kapasitesi ve olanaklarının araştırılması bu çalışma için daha öncelikli konular haline geldi. Alan dört odak halinde ele alındı: Konak, Pasaport, Cumhuriyet Meydanı, Alsancak Kordon.
KONAK / topoğrafya bahçeleri
Konak Meydanı ve kıyısı; 2003 yılında Konak Meydanı'nın dolgu alan ile birlikte düzenlenmesiyle yeniden hayat bulan ve hafta sonları oldukça yoğun kullanılan bir kıyı alanı. Bu alanda yer yer örtüleşen, farklı topoğrafik nitelikler kazanan yeni bir yeşil zemin ve onun ürettiği yeni programlar yaratarak kıyı ve deniz ilişkisine yeniden bakmanın ve kullanımları çoğaltmanın olanaklarını araştırdık.
Meydan düzenlemesi sırasında köprülü kavşağın tamamlanmadan önceki yarım konstrüksiyonunu kamufle etmek için yapılmış yeşil amfi, bugün bölgenin en çok kullanılan alanı. Bu amfinin iskelenin yanındaki durgun suyu sahneleştirecek biçimde iskeleye doğru uzatılarak tamamlanması, amfinin bir örtüye dönüşerek otopark alanı üstüne doğru yayılmasını önerdik.
Konak Meydanı'ndaki saat kulesinden, Konak Pier önünden Pasaport'a bağlanan yaya köprüsü yönündeki yaya aksı, belediye binası kolonatları arasından ve yapı aralıklarından denizle görsel ilişki kuruyor. Denizle kurulan görsel ilişkiyi koparmayan; önerilen yeşil topoğrafyayı tamamlayan kıyı hattındaki yeşil alan için gölge verecek, mekân duygusu üretecek bir palmiye ormanı önerdik. Bu palmiye ormanı sadece yayalar için değil, Konak Pier önünden gelen araçlar için de simgesel bir değer kazanacağını düşündük.
PASAPORT / doğal sert peyzaj
Pasaport, Konak tarihi merkez ile Alsancak modern kent merkezi arasında fuar, gar ve ticaret akslarının denize açıldığı eski liman bölgesi. Bu bölgenin nasıl olur da teknelerle dolu eski silüetine ve kent belleğindeki yerine yeniden kavuşabilir ve gece-gündüz yaşayan bir yer olarak kıyı hayatı sürekliliğini sağlar? Eski ticaret akslarının denize açıldığı karakteristik aralıklar eski meydan kimliği ile nasıl açığa çıkartılabilir, birer boşluk olmaktan çok kullanılabilir kentsel mekanlar haline dönüşür? Bu gibi sorulara odaklandık.
Bu kıyı hattı için aynı korunaklı suyu kullanan birbirinden bağımsız iki farklı marina önerdik. Mendirek bölgesi ve pasaport kıyısı olmak üzere ele alınan bu marinalar Konak Pier'in Pasaport kıyısına bakan ve bu bölgenin eski rıhtım kotunu koruyan tek kıyı hattı olarak ticari-kültürel kullanım önerileri ile birleşerek ve ayrışarak birbirileriyle ilişki kuracak. Şu anda kullanılmayan denize açılan meydanları da hem izmirli'lerin denize karşı oturabileceği alanlar, hem de bizi cumhuriyet meydanına hazırlayan yeşil odalar olarak düşündük.
CUMHURİYET MEYDANI / Denge Alanı (yeşil, su ve sert peyzaj)
İzmir'in resmi törenlerinin meydanı olan ve denize açılan Cumhuriyet Meydanı kent için en önemli noktalardan biri. Kıyı dolgu alanın önünde kesilmesi ile burada suyun karakterinin dönüşmesi, sadece resmi törenler için kullanılması ve yoğun kalabalıklarda görevini Gündoğdu Meydanı'na bırakması gibi son 10-15 yılda geçirdiği bir dönüşüm söz konusu. Meydanı gündelik hayata katarak sivil kullanımlara da açmanın ve önündeki denizle meydanın kullanım olanaklarını artırmanın yollarını keşfetmeyi, bu alan için öncelikli gördük.
Cumhuriyet meydanının önündeki deniz alanının bir 'deniz meydanı' olarak meydanın denizden kullanım olanaklarını arttıracak yönde ele alınması; Cumhuriyet Meydanı'ndaki sert zeminin su ve ışık öğeleri ile yeniden tanımlanması aracılığıyla ıslak-kuru-aydınlık-renk-ışık kullanımların zenginleştirilmesi hedeflendi. Bu yolla meydanın İzmir iklimine uygun mikro-klima sunacak ve çeşitli kullanım olanakları sağlayacak, farklı yaş gruplarının oyun alanı olabilecek ne gibi özellikler kazanabileceğini araştırdık.
Cumhuriyet Meydanı'nı kent peyzajı içinde Pasaport'taki karakteristik aksların denize açıldığı küçük meydanları da bünyesine katarak kent içine saçaklanan, kendine hazırlayan, bir ana mekan/meydan olarak algıladık ve burayı yeşil, su ve sert peyzajın denge alanı, dört mevsim yaşayan bir peyzaj olarak yorumladık.
ALSANCAK KORDON/ 'hibrit peyzaj matrisi'/-tematik yeşil koridor-
1990'lar'ın sonunda yol yapımı için doldurulan bu alan iki boyutu ile öne çıkıyor. Birincisi İzmirlilerin bir başka direnişi ve zaferi olarak kent belleğinde yerini alacak olan yolun durdurulma hikayesi, ikincisi bu dolgu alanın bir kentsel kullanım zenginliği açısından dönüşümü hikayesi.
Dolgu alanın düzenlenmesinden sonra oldukça yoğun kullanılan, ancak zamanla bu düzenlemelerin gerek kullanımlara yönelik donatılara sahip olmaması, gerekse kullanım şekilleri buraya yapılacak önerilerin temel verilerini oluşturdu. Oldukça zengin potansiyeller barındıran bu alanda iyileştirmek, yeniden düzenlemek, olanaklarını arttırmak ve yeni kent kimliği için ek programlar önermek gibi bir dizi tasarım stratejisi belirledik. Ve bu stratejilerin genel peyzaj ve kent donatıları anlamında bir ortaklık taşırken, odaklar bazında farklılaşmalar içermesi olanaklarını inceledik.
Kordon boyundaki genel peyzaj karakterini, içerdiği çeşitlilik ve zenginlik açısından tematik yeşil koridor olarak ele aldık. Bu alanın genel karakterine ilişkin bir peyzaj matrisi önerdik ve odaklarla beraber, daha alt ölçekte kendi odaklarını oluşturabilecek, zenginleştirilebilecek olanaklar düzlemi olarak kavramsallaştırdık. Bu matris, enleri 7,5 m'den 20 m'ye varan, zaman zaman denizle görsel ilişkiyi kesmeyen topoğrafik çeşitli doğal zemin türlerinden oluşuyor. Bunlar yeşil alanlar olarak yer yer gölge üreten, gölge peyzajlarını tamamlayacak şekilde oturma, birikme olanakları sağlayan başka topoğrafik doğal zeminlere dönüşecek. Matrisin belirlediği farklı boyutlardaki doğal zemin adaları kıyı boyunca farklı programlar üretecek ya da başka programların tamamlayıcısı haline gelecek.
Süreç
Bu proje, bölgeye özel hazırlanmış olmasına rağmen, özelleştirilmiş ve inceltilmiş tasarımlar olmaktan çok, tasarım ana ilkelerini belirleyerek tasarım fikirlerini oluşturmaya odaklandı. Katılımcı bir modelle geliştirilmesi beklenen bu çalışmayı farklı görüş ve önerilerle gelişmeye açık, süreç içinde farklı koşullar tarafından etkilense bile ana fikrini kaybetmeyecek şekilde ele almaya çalıştık.
Not*:
İZMİR/DENİZ: İzmirlilerin Denizle İlişkisini Güçlendirme Projesi;
İzmir körfezinde Mavikentten İnciraltına kadar uzanan kıyının tasarlanarak yaşam kalitesinin geliştirilmesidir. 40 kmlik sahil Mavişehir-Alaybey Tersanesi (1 Bölge), Turan-Alsancak Limanı (2. Bölge), Alsancak Limanı-Konak Köprülü Kavşağı (3. Bölge), Konak Köprülü Kavşağı-İnciraltı Kent Ormanı (4. Bölge) 4 ayrı bölgeye ayrılmıştır. İlhan Tekeli moderatörlüğünde ilerleyen çok katılımlı bu proje; her bölgenin ayrı koordinasyonu ile ilerlemiş ve her bölge için bir koordinatör belirlenmiştir. Alsancak Limanı-Konak Köprülü Kavşağı arasındak bui bölgenin koordinatörlüğü Nevzat Sayın tarafından; proje yürütücülüğü Boğaçhan Dündaralp tarafından yapılmıştır.